Η σημασία της ψυχικής υγείας, η αλληλεξάρτηση της με τη σωματική υγεία και η επιβάρυνση που προκαλούν οι ψυχικές διαταραχές σε ατομικό, οικογενειακό και κοινωνικό επίπεδο αποκτά αυξανόμενη αναγνώριση από το ευρύ κοινό την εποχής μας. Οι υπηρεσίες ψυχικής υγείας αποτελούν το μέσο, δια του οποίου παρέχονται αποτελεσματικές παρεμβάσεις για την ψυχική υγεία. Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας των υπηρεσιών ψυχικής υγείας επιδρά σημαντικά στην αποτελεσματικότητα τους και τελικά στο κατά πόσο ανταποκρίνονται στο σκοπό και στους στόχους μιας πολιτικής ψυχικής υγείας.
Οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας παρέχονται σε Πρωτοβάθμιο, Δευτεροβάθμιο και Τριτοβάθμιο επίπεδο. Η Πρωτοβάθμια Φροντίδα Ψυχικής Υγείας περιλαμβάνει θεραπευτικές παρεμβάσεις καθώς και δραστηριότητες πρόληψης και προαγωγής της ψυχικής υγείας που παρέχονται από επαγγελματίες της πρωτοβάθμιας φροντίδας. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι υπηρεσίες που παρέχονται από γιατρούς, νοσηλευτές και άλλους επαγγελματίες υγείας.
Η Δευτεροβάθμια Φροντίδα Ψυχικής Υγείας περιλαμβάνει υπηρεσίες που παρέχονται από Περιφερειακά, Πανεπιστημιακά και Γενικά Νοσοκομεία που αποτελούν μέρος του Εθνικού Συστήματος Υγείας. Περιλαμβάνουν ψυχιατρικά τμήματα ενδονοσοκομειακής νοσηλείας, ψυχιατρικές κλινικές, τμήματα επειγόντων περιστατικών και εξωτερικά ιατρεία. Μπορεί ακόμη να περιλαμβάνουν και εξειδικευμένες υπηρεσίες, για παιδιά, εφήβους και ηλικιωμένους. Επίσης στη Δευτεροβάθμια Φροντίδα Ψυχικής Υγείας υπάγονται τα αμιγώς Ψυχιατρικά Νοσοκομεία, τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας και Υπηρεσίες μετανοσοκομειακής παρακολούθησης. Αυτές οι υπηρεσίες παρέχονται από εξειδικευμένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας όπως ψυχιάτρους, παιδοψυχιάτρους, νοσηλευτές ψυχικής υγείας, ψυχολόγους, κοινωμικούς λειτουργόυς, εργοθεραπευτές κ.λπ.
Τέλος η Τριτοβάθμια φροντίδα ψυχικής υγείας περιλαμβάνει Υπηρεσίες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης (ξενώνες, οικοτροφεία, προστατευόμενα διαμερίσματα κ.τλ.).
Τα τελευταία χρόνια και μετά από επαναλαμβανόμενες κρίσεις (οικονομική κρίση, υγειονομική κρίση λόγω του COVID – 19, κρίση λόγω πολέμου, ενεργειακή κρίση), οι Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας στη χώρα μας βρίσκονται στα όρια τους. Σε γενικές γραμμές όλες οι προσπάθειες και τα βήματα που έχουν γίνει τα προηγούμενα χρόνια, τόσο στον τομέα της πρόληψης όσο και στον τομέα της θεραπείας και της αποκατάστασης και εν γένει της ένταξης των ψυχικά πασχόντων στην κοινωνία έχουν τελματώσει. Οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας που εργάστηκαν με το όραμα μιας κοινωνίας όπου οι ψυχικά πάσχοντες θα είναι ισότιμα μέλη και θα απολαμβάνουν μια ζωή με αξιοπρέπεια και ποιότητα ζωής, ματαιώνονται καθημερινά. Το μείζων πρόβλημα που αντιμετωπίζει η ψυχική υγεία στην εποχή μας είναι η υποστελέχωση τόσο στον τομέα της πρόληψης όσο και στον τομέα της θεραπείας και της αποκατάστασης. Οι Νοσηλευτές Ψυχικής Υγείας αποτελούν το κυριότερο θύμα της υποστελέχωσης και της απαξίωσης γενικότερα.
Εν κατακλείδι, ενώ δημιουργούνται νέες μονάδες ψυχικής υγείας, συνήθως είναι υποστελεχωμένες και το νοσηλευτικό προσωπικό είναι ανεκπαίδευτο. Οι Νοσηλευτές των προϋπάρχουσων μονάδων είναι στα όρια της κατάρρευσης. Οι Νοσηλευτές αποτελούν έναν από τους κύριους πυλώνες στις Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας και τις περισσότερες φορές αναλαμβάνουν καθήκοντα που δεν τους αναλογούν.
Είναι επιτακτική η ανάγκη στελέχωσης των Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας με εκπαιδευμένους νοσηλευτές, οι οποίοι αποτελούν ισότιμα μέλη της διεπιστημονικής ομάδας επαγγελματιών ψυχικής υγείας. Η συνεχής επιμόρφωση, η εποπτεία των κλινικών ψυχιατρικών νοσηλευτών και η αναγνώριση του έργου τους, αποτελούν απαραίτητη προϋπόθεση για τη βιωσιμότητα των παρεχόμενων Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας και την προαγωγή της ψυχικής υγείας στην κοινωνία.
Κίμωνας Καβάγιας,
Μέλος Διοικητικού Συμβουλίου ΣΥ.ΝΟ.ΨΥ.ΝΟ. – Ε.Σ.Υ. Ν. Αττικής
